نشریه پژوهش در مهندسی عمران و معماری ایران
پیاپی 16 (بهار 1399)

ارتباط انسان و محیط، محور بحث‌های مرتبط با حوزه روانشناسی محیط به‌عنوان دانش مرتبط با رفتار انسان‌محور در چند دهه اخیر است؛ دلیل این مهم، عطش به‌سوی روح و روان آدمی پس از اندیشه‌های بعضا ناکارآمد تفکرات مربوط به فضاهای انسان‌ساخت دوره فرا مدرن قرن حاضر می‌باشد. فضاهای جمعی در دسته فضا‌های آنتروپوفیلیک (انسانی) قرار می‌گیرد و هر انسان روزانه حداقل 6 تا 8 ساعت از عمر خود را در این محیط‌ها می‌گذراند که مساجد و فضا‌های مشتق از آن نیز مشمول سخن. پژوهش در دست، به روش توصیفی و تحلیل، بررسی در اسناد کتابخانه‌ای و پژوهش‌های انجام‌شده در این حوزه به دنبال آن است که با استفاده از دانش روانشناسی و ارتباط چندگانه انسان و محیط مولفه‌های موردتوجه در طراحی فضاهای اجتماعی که موجب ارتقای سطح کیفی کالبد محیط‌های یادشده می‌شود را کنکاش کند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که توجه به عواملی ازجمله جانمایی مبلمان و ویژگی‌های جسمی استفاده‌کنندگان در کنار مرتفع نمودن نیازهای روانی و احساسی ذهنی آن‌ها نظیر برخورد با طبیعت، تاثیر نور طبیعی و رنگ‌ها و همچنین عوامل مکمل دیگر در افزایش سطح کیفی این محیط‌های جمعی تاثیرگذار است و موجب بهبود راندمان مثبت مظروف در ظرف نامبرده خواهد شد.

شناسایی کردن معادن مواد معدنی از روی تصاویر ماهواره‌ای با تفکیک بالا به علت دغدغه‌های منع تکثیر در طی سال های اخیر اهمیت چشمگیری یافته است. مطالعات انجام شده نشان می‌دهند که شناسایی این معادن با بهره‌گیری از روش‌های سنجش از دوری که تنها از امضای طیفی استفاده می‌کنند کاری دشوار می‌باشد. در این رابطه، رویکردی را پیشنهاد می‌کنیم که صرفا بر امضای فضایی تجهیزات بکار رفته در فرایند استخراج به عنوان یک جایگزین متکی است. در مطالعه قبلی که توسط مولفان این مقاله انجام و بطور خلاصه در قالب مقاله‌ای ارایه شد ما روشی را برای متمایز ساختن معادن بر مبنای امضای فضایی تجهیزات پیشنهاد کردیم. علاوه بر مشخصه‌هایی که برای تفکیک این معادن از آنها استفاده کردیم، ما به سراغ ابعاد تجهیزات معمول مورد استفاده در هر دو فرایند می‌رویم و از آن برای تقویت روش طبقه‌بندی خود استفاده می‌کنیم.

استفاده از حیاط، الگوی بسیار کهنی در ساخت و ساز مسکن بوده و به طور قابل ملاحظه ای در شهرهای مختلف ایران مورداستفاده قرارگرفته است، فضاهای سکونتی با بهره گیری از تدابیر مختلفی در اطراف حیاط ها شکل گرفته اند نتیجه این نگرش، به حیاط جایگاه ویژه ای به آن داده است. معماری مسکونی ایران در دوره معاصر از آنچه به عنوان معماری ارزشمند ایرانی یاد می شود فاصله گرفته و با معیارهای متعادل معماری ایرانی در خانه های تاریخی که تا قبل از سال 1300 ساخته شده اند، مطابقت چندانی ندارد. در حال حاضر به نظر می رسد معماری مسکن در ایران پاسخی به نیاز برای سکونت انسان بوده و نهایتا شرایط آسایش جسمی را برای او فراهم می کند اما اغلب از حس آرامشی که خانه های تاریخی در فرد ایجاد می کردند بی بهره است. از ویژگی های مهم معماری خانه های ایرانی که پاسخگوی نیازهای ساکنان بوده می توان به درون گرایی، رعایت سلسله مراتب، انعطاف پذیری، حضور هم زمان سه نوع فضای باز- نیمه باز و بسته و همچنین ارتباط با طبیعت اشاره کرد که چنانچه با دقت نگاه شود در تمامی این موارد حضور حیاط به عنوان اصلی ترین فضای باز خانه در گذشته بسیار پررنگ می باشد. حیاط یکی از فضاهای شاخص در معماری گذشته ایران است، این فضا در بناهایی با کاربری های متفاوت حضور داشته به گونه ای که در بسیاری از خانه های تاریخی نقش و حضور پر رنگ آن قابل مشاهده است. پاسخگویی به نیازهای ساکنین، تعامل با طبیعت، شکل گیری متناسب فضا با شرایط اقلیمی و فرهنگی بستر و عوامل دیگر سبب شده است، حیاط در خانه های تاریخی از اهمیت و ارزشی برخوردار باشد که امروزه به ندرت در معماری معاصر دیده می شود. تا به امروز مطالعات مختلفی پیرامون حیاط در خانه های تاریخی صورت پذیرفته و هریک نتایجی را دربرداشته است. حال این سوال مطرح می گردد که: نقش حیاط درمعماری گذشته چه بوده است؟ و چگونه می توان به بازآفرینی نقش حیاط در فضاهای مسکونی امروزی دست یافت؟ برای پاسخ دادن به این سوالات معمار معاصر بایستی شناختی دقیق از معماری سنتی و ویژگی های حاکم بر خانه های تاریخی داشته باشد تا بتواند خانه ای متناسب با فرهنگ بومی و ویژگی های اقلیمی آن منطقه طراحی کند. لذا این مسئله بستری لازم را برای نگارش پژوهش حاضر فراهم کرده است. از اینرو پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف بررسی و تحلیل شناخت فاکتورهای موثر بر شکل گیری حیاط در معماری مساکن تاریخی مازندران بپردازد شکل گرفته است که غالب مطالعات آن از نوع اسنادی(کتابخانه ایی) استوار بوده است. با استناد به نتایج این پژوهش می توان این گونه برآورد نمود که، که دوری از طبیعت رفته رفته زندگی انسان ها به چالش کشانیده است. آسایش رنگ و بوی دیگری گرفته و آرامش در خانه های مان جایی ندارد. دور شدن از لمس عناصر زنده و غیر زنده طبیعت، محرومیت از بوییدن آن حس دورماندن و ترد شدن است. با بازگشت به طبیعت و بهره گیری از عناصر آن در ساختمان های امروزی و استفاده از الگوهای غنی گذشته می توان زندگی را به شهرنشینی امروز هدیه کنیم.

طراحی مسیر های مناسب و برنامه ریزی بهینه جاده های جنگلی از عوامل توسعه پایدار جنگل ها نیز به شمار می رود که علاوه بر افزایش کارایی شبکه جاده ها، کاهش هزینه ها، احیاء و توسعه، باعث جلوگیری از تخریب جنگل می شود. با توجه به هزینه‌های گزاف آزمایش‌های مکانیک خاک، کاهش تعداد نمونه به کم‌ترین تعداد از مسایل مهم در بررسی‌های مکانیک خاک مسیر جاده‌های جنگلی است. برای رسیدن به این هدف مشخصه‌های خاک‌شناسی و شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا و... به کمک نرم افزارGIS، منطقه مورد مطالعه تهیه و به واحدهای همگن از نظر شکل زمین طبقه بندی شدند. پس از تهیه نقشه شکل زمین سری، از هر واحد در محل عبور جاده یک نمونه و در مجموع 32 نمونه خاک برداشت و از نظر مشخصه‌های خاک مانند رطوبت طبیعی، وزن مخصوص ظاهری، بافت خاک، مورد بررسی قرار گرفته، با توجه به نتایج کسب شده و نیز طبقه بندی آنها برپایه درصد رطوبت ، بافت خاک مناطق همگن از نظر خاکشناسی مشخص گردید که بر اساس آن برداشت نهایی خاک جهت مطالعات مکانیک خاک تعیین گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که تعداد نمونه های لازم برای آزمایش های مکانیک خاک به حداکثر 10 نمونه کاهش یافت. که علاوه بر حفظ دقت، هزینه آزمایش ها به کمترین مقدار کاهش خواهد یافت.

بر اساس اصول انعقاد کلیه پیمان‌های خدمات مشاوره، شرایط عمومی همسان قراردادهای خدمات مشاوره یا نشریه شماره 3418 سازمان برنامه‌وبودجه کشور از ملزومات موافقت‌نامه و قرارداد است. این مجموعه حدود، اختیارات، مسئولیت و تعهدات کارفرما و مشاور و عوامل درگیر را در سازمان انجام خدمات مشاور، تدوین و تدقیق می‌کند و تلاش می‌کند که حداقل ابهامات در انجام خدمات مشاوره به وجود آید و علیرغم آنکه شرایط خصوصی نباید مغایر با شرایط عمومی پیمان باشد ولی تفاسیر غلط، عدم شفافیت در مفاد مشترک و یا مشابه این دو مجموعه باعث ایجاد چالش در انجام خدمات خواهد شد. با توجه به اینکه آخرین بازنگری مجموعه همسان قراردادهای خدمات مشاوره به 1379 بوده و از آن تاریخ تاکنون تغییری در آن ایجاد نشده است و همچنین تفاوت‌هایی با مجموعه شرایط همسان قراردادهای خدمات مشاوره صنعت نفت(نشریه 029) دارد که لازم است با توجه به تغییر تکنولوژی‌ها و مدیریت پروژه و خاص بودن پروژه‌های صنعت نفتی مفاد چالشزا باهم مقایسه و مطرح گردد. در این مقاله مفاد و تبصره‌های چالشزا و قدیمی که به نظر می‌رسد با شرایط فعلی مطابقت چندانی ندارد، بررسی و راهکار و پیشنهاد لازم جهت اصلاح مفاد و موارد ذکرشده ارایه می‌گردد.